O’zbekiston tarixi davlat muzeyi mamlakatimizning eng nufuzli madaniy muassasalaridan biri hisoblanadi. U nafaqat milliy merosimizni saqlash va targ’ib qilish, balki xalqaro miqyosda ham faol ishtirok etmoqda. Ushbu maqolada muzeyning xalqaro hamkorligi va almashinuv dasturlari haqida batafsil ma’lumot beriladi.
Muzeyning xalqaro aloqalari tarixi
O’zbekiston tarixi davlat muzeyining xalqaro aloqalari uzoq va boy tarixga ega. Muzey mustaqillik yillarida xorijiy hamkorlar bilan mustahkam aloqalar o’rnatishga muvaffaq bo’ldi. Dastlab qo’shni mamlakatlar, keyinchalik esa jahonning yetakchi muzey va madaniy markazlari bilan hamkorlik yo’lga qo’yildi. Bu jarayon muzeyning nafaqat tashqi aloqalarini kengaytirdi, balki uning ichki salohiyatini ham sezilarli darajada oshirdi.
Hamkorlik yo’nalishlari
O’zbekiston tarixi davlat muzeyi xalqaro hamkorlikni bir nechta yo’nalishlar bo’yicha olib boradi. Bular orasida quyidagilarni alohida ta’kidlash mumkin:
- Eksponatlar almashinuvi va vaqtinchalik ko’rgazmalar tashkil etish
- Ilmiy-tadqiqot ishlarini birgalikda olib borish
- Xodimlar malakasini oshirish va tajriba almashish dasturlari
- Zamonaviy muzey texnologiyalarini joriy etish bo’yicha hamkorlik
- Xalqaro konferensiyalar va seminarlar o’tkazish
Yevropa mamlakatlari bilan hamkorlik
O’zbekiston tarixi davlat muzeyi Yevropa mamlakatlaridagi nufuzli muzeylar bilan faol hamkorlik qilmoqda. Xususan, Fransiya, Germaniya, Italiya va Buyuk Britaniya muzeylari bilan muntazam aloqalar o’rnatilgan. Bu hamkorlik doirasida nafaqat ko’rgazmalar almashinuvi, balki ilmiy-tadqiqot ishlari, malaka oshirish dasturlari ham amalga oshirilmoqda.
Masalan, Luvr muzeyi bilan hamkorlikda bir nechta arxeologik loyihalar amalga oshirildi, Britaniya muzeyi esa O’zbekiston tarixi bo’yicha maxsus katalog tayyorlashda yordam berdi.
Osiyo davlatlari bilan aloqalar
Muzeyning Osiyo mamlakatlari bilan aloqalari ham juda muhim ahamiyatga ega. Xitoy, Janubiy Koreya, Yaponiya va Hindiston kabi davlatlarning yetakchi muzey va madaniy markazlari bilan hamkorlik yo’lga qo’yilgan. Bu hamkorlik, ayniqsa, Buyuk Ipak yo’li tarixi va madaniyatini o’rganish, shuningdek, buddizm va islom dinlari tarixiga oid tadqiqotlar olib borishda muhim rol o’ynaydi. Osiyo mamlakatlari bilan aloqalar nafaqat ilmiy, balki madaniy almashuvni ham kuchaytirmoqda, bu esa muzey faoliyatini yanada boyitmoqda.
Xalqaro ko’rgazmalar va tadbirlar
O’zbekiston tarixi davlat muzeyi xalqaro miqyosda turli ko’rgazmalar va tadbirlar tashkil etishda faol ishtirok etmoqda. Bu faoliyat muzeyning xalqaro nufuzini oshirish va O’zbekiston tarixini jahon hamjamiyatiga tanitishda muhim rol o’ynaydi. Xalqaro ko’rgazmalar va tadbirlar orqali muzey nafaqat o’z boyliklarini namoyish etadi, balki boshqa mamlakatlarning madaniy merosini ham o’rganish imkoniyatiga ega bo’ladi.
Ko’chma ekspozitsiyalar
O’zbekiston tarixi davlat muzeyi muntazam ravishda xorijiy mamlakatlarda ko’chma ekspozitsiyalar tashkil etadi. Bu ekspozitsiyalar O’zbekistonning boy tarixini, madaniyatini va san’atini dunyoga tanitishda muhim vosita hisoblanadi.
Ko’chma ekspozitsiyalar odatda ma’lum bir mavzu atrofida tashkil etiladi. Masalan, «Buyuk Ipak yo’li xazinalari», «Amir Temur va Temuriylar davri san’ati», «O’zbekiston arxeologiyasi mo’jizalari» kabi ko’rgazmalar dunyo bo’ylab katta qiziqish uyg’otdi va minglab tashrif buyuruvchilarni jalb qildi.
Xorijiy muzeylar bilan birgalikdagi loyihalar
O’zbekiston tarixi davlat muzeyi xorijiy hamkorlar bilan birgalikda turli loyihalarni amalga oshirmoqda. Bu loyihalar orasida qo’shma ko’rgazmalar, ilmiy-tadqiqot ishlari, kitob va kataloglar nashr etish kabi faoliyatlar mavjud. Masalan, Rossiyaning Davlat Ermitaji bilan hamkorlikda «Buyuk cho’l sivilizatsiyalari» nomli katta ko’rgazma tashkil etildi. Bu loyiha O’rta Osiyo xalqlari tarixini yangicha nuqtai nazardan yoritishga xizmat qildi. Shuningdek, Yaponiyaning Tokio milliy muzeyi bilan birgalikda O’zbekiston hududidan topilgan buddaviylik yodgorliklarini o’rganish bo’yicha uzoq muddatli ilmiy loyiha amalga oshirilmoqda.
Xalqaro konferensiyalar va seminarlar
Muzey muntazam ravishda xalqaro konferensiyalar va seminarlar tashkil etadi hamda ularda ishtirok etadi. Bu tadbirlar nafaqat ilmiy bilimlar almashinuvi uchun platforma vazifasini o’taydi, balki yangi hamkorlik aloqalarini o’rnatish imkoniyatini ham beradi. Har yili o’tkaziladigan «Markaziy Osiyo arxeologiyasi, tarixi va madaniyati» xalqaro konferensiyasi bunga yorqin misol bo’la oladi. Bu anjumanda dunyoning turli burchaklaridan kelgan olimlar va mutaxassislar ishtirok etib, o’z tadqiqotlari natijalari bilan o’rtoqlashadilar va dolzarb masalalarni muhokama qiladilar.
Malaka oshirish va tajriba almashish dasturlari
O’zbekiston tarixi davlat muzeyi xodimlarning malakasini oshirish va xalqaro tajribani o’rganishga alohida e’tibor qaratadi. Bu muzey faoliyatini zamonaviy talablar darajasida olib borish va jahon standartlariga mos kelishini ta’minlash uchun muhim ahamiyatga ega. Malaka oshirish va tajriba almashish dasturlari muzey xodimlarining kasbiy mahoratini oshirish bilan birga, xalqaro hamkorlik aloqalarini yanada mustahkamlashga xizmat qiladi.
Xodimlar malakasini oshirish
Muzey xodimlari muntazam ravishda xorijiy mamlakatlarda malaka oshirish kurslarida ishtirok etadilar. Bu kurslar zamonaviy muzey ishi texnologiyalari, eksponatlarni saqlash va restavratsiya qilish usullari, ekspozitsiyalar yaratish va boshqa yo’nalishlarda olib boriladi. Masalan, so’nggi yillarda muzey xodimlari ICOM (Xalqaro Muzeylar Kengashi) tomonidan tashkil etilgan bir qator treninglarda qatnashdilar. Bu treninglar natijasida muzey faoliyatiga yangi innovatsion g’oyalar va yondashuvlar joriy etildi. Shuningdek, Buyuk Britaniyaning muzey mutaxassislari tomonidan o’tkazilgan «Zamonaviy muzey menejmentining asoslari» mavzusidagi seminar ham xodimlar uchun juda foydali bo’ldi.
Xorijiy mutaxassislar bilan hamkorlik
O’zbekiston tarixi davlat muzeyi xorijiy mutaxassislarni taklif etish orqali ham xodimlar malakasini oshirishga e’tibor qaratmoqda.
Dunyoning yetakchi muzeylaridan kelgan mutaxassislar muzey xodimlari uchun maxsus seminar va master-klasslar o’tkazadilar. Bu tadbirlar davomida zamonaviy muzey texnologiyalari, eksponatlarni saqlash va namoyish etishning ilg’or usullari, shuningdek, muzey marketingi va menejmentining zamonaviy yo’nalishlari o’rgatiladi. Masalan, Luvr muzeyidan tashrif buyurgan mutaxassislar tomonidan o’tkazilgan «Zamonaviy muzey ekspozitsiyalarini yaratish» mavzusidagi seminar muzey xodimlari uchun katta ahamiyatga ega bo’ldi.
Talabalar almashinuvi
Muzey nafaqat o’z xodimlari, balki bo’lajak mutaxassislar – talabalar uchun ham almashinuv dasturlarini tashkil etadi. Bu dasturlar doirasida O’zbekiston oliy o’quv yurtlari talabalari xorijiy muzeylarda amaliyot o’tash imkoniyatiga ega bo’ladilar. Shu bilan birga, xorijiy talabalar ham O’zbekiston tarixi davlat muzeyida tajriba orttirish imkoniyatiga ega. Masalan, Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti talabalari uchun Germaniyaning Berlin davlat muzeylari bilan hamkorlikda almashinuv dasturi tashkil etildi. Bu dastur doirasida talabalar nafaqat amaliy ko’nikmalar orttirdilar, balki xalqaro aloqalar o’rnatish imkoniyatiga ham ega bo’ldilar.
Ilmiy-tadqiqot faoliyati
O’zbekiston tarixi davlat muzeyi xalqaro hamkorlik doirasida keng ko’lamli ilmiy-tadqiqot ishlarini olib bormoqda. Bu faoliyat O’zbekiston tarixini chuqurroq o’rganish, yangi ma’lumotlar va dalillarni aniqlash, shuningdek, mavjud bilimlarga yangicha yondashuvlarni joriy etishga qaratilgan. Ilmiy-tadqiqot faoliyati muzeyshunoslik, arxeologiya, tarixshunoslik, etnografiya va boshqa sohalarni qamrab oladi.
Xalqaro ilmiy loyihalar
Muzey ko’plab xalqaro ilmiy loyihalarda ishtirok etmoqda. Bu loyihalar O’zbekiston tarixining turli davrlarini o’rganishga qaratilgan bo’lib, ular orqali yangi arxeologik topilmalar, tarixiy hujjatlar va madaniy yodgorliklar tadqiq etilmoqda. Masalan, Fransiya Milliy ilmiy-tadqiqot markazi (CNRS) bilan hamkorlikda «Buyuk Ipak yo’li bo’ylab: O’rta Osiyo savdo yo’llarining evolyutsiyasi» nomli loyiha amalga oshirilmoqda. Bu loyiha doirasida O’zbekiston hududidagi qadimgi karvonsaroylar va savdo yo’llari o’rganilmoqda, bu esa mintaqa iqtisodiy tarixini yanada chuqurroq tushunishga yordam bermoqda.
Arxeologik qazishmalar
O’zbekiston tarixi davlat muzeyi xorijiy hamkorlar bilan birgalikda arxeologik qazishmalar olib bormoqda. Bu qazishmalar nafaqat yangi topilmalarni kashf etish, balki zamonaviy arxeologiya usullarini o’zlashtirish imkonini ham bermoqda. Masalan, Italiyaning Turin universiteti bilan hamkorlikda Samarqand viloyatidagi Kafir qal’a yodgorligida olib borilayotgan qazishmalar e’tiborga loyiq. Bu loyiha natijasida Sug’d davlatining noma’lum sahifalari ochilmoqda va qadimgi shahar hayotining yangi qirralari aniqlanmoqda. Shuningdek, Janubiy Koreyaning Milliy madaniy meros tadqiqotlari instituti bilan birgalikda Surxondaryo viloyatidagi Dalvarzintepa yodgorligida olib borilayotgan qazishma ishlari ham katta ahamiyatga ega.